Ercan ÇELİK Türkiye’nin tarihteki en kozmopolit şehirlerinden biri olan Tire’nin o dönemlerini deyim yerindeyse didik didik araştıran, Araştırmacı Yazar Murat Sanus, arşiv taramaları ve birebir görüşmelerle birbirinden özel verilere ulaştı. Tarihte Yahudi, Rum ve Giritli gibi pek çok farklı halkın Tire’de barış ve huzur için de yaşamış olmasından dolayı, o günlerden günümüze yansıyan kültür sentezini, tarihi belgelerle ortaya koyan Sanus, bu çalışmalarını çıkardığı kitaplar ve internet siteleri üzerinden paylaşıyor. MURAT SANUS KİMDİR? 1969 yılında Ankara’da dünyaya gelen Murat Sanus, anne tarafından Tireli bir araştırmacı. İlkokulu İstanbul’da, liseyi Bornova Anadolu Lisesi’nde okuduktan sonra, üniversite eğitimini İngilizce İktisat alanında Marmara Üniversitesi’ne yaptı. 1980 yılından itibaren Tire’de yaşayan Murat Sanus, eğitim ve iş hayatı için zaman zaman Tire’den ayrılsa da Tire ile olan bağını hiçbir zaman koparmamış. 2013 yılında ise Tire Belediyesi’nde Dış İlişkiler ve Sosyal Projeler Koordinatörü olarak görev yapmaya başladı. TİRE YAHUDİLERİNİ ORTAYA ÇIKARDI HaberTire Gazetesi’ne projelerini ve araştırmalarını anlatan Murat Sanus, “Tire, geçmişten bu yana birçok medeniyete ev sahipliği yapmış kadim bir kent. Tire Belediyesi’ndeki görevime başladığımda, Tire tarihini araştırmaya başladım. Belediye Başkanı Sayın Tayfur Çiçek’in de tarih araştırmalarına olan ilgisi ve bu araştırmalardaki desteği ile birçok başarılı proje gerçekleştirdik. İlk önce Tire’deki Yahudi cemaatini keşfettim. 1800’lü yılların başından, Yahudilerin Tire’den ayrılışına kadar, Tire’de yaşayan tüm Yahudilerin bilgilerine ulaştım. Bu araştırma kapsamında evlilik sözleşmesi, okul kaydı, defin kaydı ve mezarlık kayıtları gibi yaklaşık 150 bin belge inceledim. Bu araştırmaların sonucunu www.tireyahudileri.com adresinde İngilizce ve Türkçe olarak yayınladık.”dedi. Aynı araştırmanın sonuçlarını “Tire Yahudileri” adlı kitapta, İngilizce ve Türkçe olarak yayınlayan Murat Sanus, Tire’de yaşayan Yahudilerin şu anda dünyanın çeşitli ülkelerinde yaşayan çocukları ve torunlarıyla tanışarak, birçoğuyla temas kurmuş. Bu araştırma, sınırları aşarak, dünya çapında ses getirdi. Sanus, “Bazı ailelere de kendim ulaştım, bazıları da araştırmamızı duyarak, bana ulaştı ve geçmişte Tire’de yaşayan dedeleri neneleriyle ilgili bilgiler edindiler. Örneğin ilk defa dedesinin fotoğrafını benden görenler oldu.” Dedi. Murat Sanus’un bu araştırması, birçok dergide ve dünya çapındaki yayın kuruluşunda yer buldu. GASTİRENOMİ, YEMEK KÜLTÜRÜNE IŞIK TUTUYOR Tarihten bugüne kozmopolit yapısıyla dikkatleri çeken Tire’nin mutfağı da farklı kültürlerin, aynı coğrafya da senteziyle hayat bulmuş ve renklenmiş. Tire’nin yemek kültürünü araştırmak amacıyla Tire Belediyesi desteğiyle Murat Sanus koordinesinde başlatılan ve sürmekte olan “GasTİREnomi” isimli proje kapsamında, Tire’nin yemekleri gelecek nesillere aktarılıyor. Proje ile ilgili konuşan Sanus, “Gastirenomi Projesi’nde, Tire’nin birçok köyünü gezdik ve gezmeye devam ediyoruz. Buralarda yaşayan yaşlı ninelerimize kendi tariflerini soruyoruz. Hiç kimse tarafından bilinmeyen öyle ilginç yemeklere rastladık ki şaşırmamak mümkün değil. Bu yemekleri artık son temsilcileri olan yaşlılarımızdan dinliyoruz ve kayıt altına alarak Youtube üzerinden paylaşıyoruz. Bu sayede, bu kültürü de gelecek nesillere aktarmış olacağız.” Dedi. TİRE’DEN YANSIMALAR Bu araştırmalar kısa sürede büyük bir kesimin ilgisini çekince, Başkan Tayfur Çiçek bu verilerin herkesle paylaşılması gerektiğini belirtmiş ve “Tire’den Yansımalar” isimli tarih ve kültür dergisi fikri ortaya çıkmış. İlk sayısı Ekim 2016 tarihinde çıkan dergide, Tire ile ilgili araştırmalar ve araştırmalarda elde edilen ilginç veriler yer alıyor. Derginin 3 ayda bir yayınlandığını belirten Sanus, derginin Tire İbni Melek Kütüphanesi’nden de internet üzerinden okunabildiğini vurguladı. AKADEMİSYENLERİN DİKKATİNİ TİRE’YE ÇEKTİLER Bir yandan Tire’nin tarihini deyim yerindeyse didik didik araştıran belediye, Murat Sanus koordinatörlüğünde 3 yılda 19 kitap yayınladı. Tire tarihiyle dolu dolu olan bu kitaplardan bazıları şu şekilde; Osmanlı Döneminde Tire, Tanzimattan Cumhuriyete Tire, Lozan Mübadelelerinin İzmir Vilayetine İskanları, Tire Yahudileri. Sanus, “Araştırmalarımızı sürdürdüğümüz gibi aynı zamanda, akademisyenleri de Tire’de araştırma yapmaları için teşvik ediyoruz. Üniversitelere ve özellikle tarih bölümlerine tüm yayınlarımızı ulaştırıyor, araştırmalarımızı paylaşıyor onları Tire’ye davet ediyoruz. Bu kapsamda 2015 yılında Tire Araştırmaları Sempozyumu gibi çok önemli bir etkinliğe imza attık. TİRE ŞEHİTLERİNİN GERÇEK SAYISI ORTAYA ÇIKTI Murat Sanus’un şu anda özellikle üzerinde çalıştığı çok önemli bir proje var. “Balkan Savaşlarından Milli Mücadeleye Tire Şehitleri” adı altında yürütülen projeden son derece çarpıcı sonuçlar elde edildi. Sanus, “300 civarında olduğu sanılar Tireli şehitlerin gerçek sayısının 1558 olduğunu tespit ettik. Daha önce hiç araştırılmamış ve bilinmeyen Vefayata Mahsus Vukuat Defterleri ve Kayıtsız Ölümler ve Kayıtlar Defterleri üzerinde yaptığımız çalışmalar neticesinde, Tireli şehitlerin gerçek sayısına ulaştık. Bu araştırmanın en güzel tarafı da şu oldu; araştırma sonucunda sadece bir isim listesi değil, hangi cephede nasıl şehit olduklarının yanında Tire’de hangi mahallenin hangi hanesinde oturduğuna kadar detaylı bilgiler elde ettik. Ataları bu topraklar için canını feda etmiş hemşehrilerimize ulaşarak bu bilgileri kendileriyle paylaşıyoruz. Biz de hemşehrilerimizden rica ediyoruz, ailesinden geçmişe dair bir fotoğraf, bir belge ya da bir anı varsa lütfen bizimle irtibat kursunlar. Bu tarihi bilgiler, kaybolup gitmesin, gelecek nesillere hep birlikte aktaralım.” Dedi.